Учуутал: Павлова Мария Егоровна

Предмет: саха литературата

Кылааһа: 10 кылаас

Уруок тиибэ: хатылааһын уруок

УРУОК ТЕХНОЛОГИЧЕСКАЙ ХААРТАТА

Уруок тиэмэтэ

"Литература - олох ситимин күлүүһэ"

Сүрүннүүр технология

Куолаан үөрэтии, сайыннарыылаах үөрэх, оонньуу технологията

Сүрүннүүр методическай ньыма

Бэсиэдэ, сэһэргэһии, чинчийии, тэҥнээн көрүү, ТОК оонньуу

Учуутал сыала

Үөрэтэр сыал:

1.

Литература киһи олоҕор суолтатын быһаарыы.

2.

Литератураҕа сыһыаннааҕы география, физика, история предметтэрин өттүнэн ырытыы.

3.

Төрөөбүт литература уруоктарыгар ылбыт билиини чиҥэтии.

Иитэр сыал:

1.

Литература киһини сиэрдээх быһыыга иитэрин өйдөтүү.

2.

Төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрии.

3.

Үөрэнээччи бодоруһар эйгэтин тэрийии.

Сайыннарар сыал:

1.

Оҕо билэр-көрөр баҕатын сайыннарыы, чинчийэр үлэҕэ көҕүлээһин.

2.

Ситимнээх саҥаны сайыннарыы.

3.

Болҕомтону

(внимание), өйгө

тутууну

(память),

бэйэ

оҥорон

көрүүтүн

(воображение)

сайыннарыы.

4.

Уйулҕа эйгэтин сайыннарыы.

Үөрэнээччи сыала ситиһэригэр

туруорунар сыала

1. Литература уруогар ылбыт билиини чиҥэтэр;

2. Толкуйдуур дьоҕуру сайыннарар, атын киһи санаатын истэр, бэйэ санаатын сайа этэр;

3 . Үөрэнээччи

тулалыыр

эйгэҕэ

туох

барыта

ситимнээҕи н өйдүүр,

куолаан

быһаарар,

тэҥниир,

сыаналыыр;

4. Үөрэнээччи саха суруйааччытын туһунан билиитин-көрүүтүн тургутар, сонуну арыйар;

5. Суруйааччылар айымньыларыгар туруорар проблемата билиҥҥи да кэмҥэ суолталааҕы н өйдүүр,

бэйэ түмүгүн оҥорор.

Туттуллар матырыйаал

Интерактивнай дуоска, презентация, хаартыскалар, тирэх бэлиэ, чуораан.

Уруок бэлиэ тыла

“Литература олох бары кистэлэҥин көннөрү олоххо билбэти биллэрэр, көрбөтү көрдөрөр....” (Алампа)

Уруок хаамыыта

Учуутал үлэтэ

Үөрэнээччи үлэтэ

Үөрэнээччи туруоруммут соругун ситиһэригэр толорор

сорудаҕа

Ситиһиллиэхтээх түмүк

Предметные

УУД

I.Үлэни

былааннаныы

Сыала:

Уруок тиэмэтин

быһаарыы

Э±эрд элэ´ии,

ту ру к ка

киллэрэрии.

¥³рэнээччилэри

кытт а

к³м³л³³н

уруок

тиэмэтин

биллэрэр

¥³рэнэр

турукка

киирэн

бол±омтолорун

учууталга

х а т ы ы л л а р .

Б а р б ы т

тиэмэлэригэр

оло±уран,

кэпсэтиигэ кытталлар.

У р у о к

т и э м э т и н

толкуйдаан та´аараллар.

Уруок тиэмэтин таһаарарга үөрэнээччилэргэ тирэх бэлиэлэр

бэриллэллэр. 4 хартыынаны ситимниир биир уопсай өйдөбүлү

таһаараллар.

Хартыыналары сааһылаан үлэлиир турукка киирэллэр.

Наука араас

салаатын

билии

Алтыһар,

кэпсэтэр,

ырытар

дьоҕуру

сайыннарыы

II. Уруокка

ситиһиллиэхтээх

соругу туруоруу

Сыала:

Уруогу

былааннаныы

¥³рэнээччилэри

кытт а

к³м³л³³н

уруок

сыа лын

биллэрэр

Уруок

былаанын

били

´иннэрэр.

Бµгµ²²µ

уруокка

тугу

билиэхтээхтэригэр

сорук

туруоруналлар.

У р у о к

б ы л а а н ы н

билсэллэр.

Уруо к

с ы а л ы н

с и т иһи э р г э

у р уо к ка

ту г у

б и л э н

тахсыахтаахпытый?

Алтыһар,

кэпсэтэр,

ырытар

дьоҕуру

сайыннарыы,

үлэлииргэ

сыалланыы

III. Хатылааһын

Сыала:

Саха

литературатыгар

ылбыт билиини

хатылааһын

Уруок

“ТОК”

оонньуу

халыыбынан

ыытыллар.

Кылааһы

2

х а м а а н д аҕа

араарар.

Онньуу 1 түһүмэҕэр саха

литературатыгар

ылбыт

б и л и и л э р и н

т у р г у т а р

ыйытыылары биэрэр.

Оонньуу

1

түһүмэҕэр

у ч у у т а л

б и э р э р

ыйытыыларыгар

30

сөк.

Иһигэр

“сөп”,

«сыыһа»

диэн эппиэттиилллэр.

1

хамаанда

1.

Суоһалдьыйа Толбонноох айымньы автора С.А. Зверев

– Кыыл Уола (СӨП)

2.

Саха бастакы ырыаһыта, хоһоонньута, айар тыл аҕата

А.Е. Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй (СӨП)

3.

«Хара

кыталык»

роман

автора

Н.А.

Лугинов.

(СЫЫҺА. Иван Гоголев)

4.

Балбаара

уобараһынан

төрөөбүт

буор

ахтылҕанын

Н.А.Габышев

“Төрөөбүт

буор”

айымньытыгар

көрдөрбүтэ

(СӨП)

5.

А.И.

Софронов

–

Алампа

–

бастакы

комедиограф

(СЫЫҺА. Н.Д. Неустроев)

6.

А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй Байанай алгыһа

хоһоонуттун саха литературата саҕаламмыта СӨП

7.

Олоҥхо-киһиэхэ гимн диэн Г.Э Эргис эппитэ СӨП

8.

Андрей Кобяков идэтин быраас СЫЫҺА (ветеринар)

9.

Саха суруйааччыларыттан биирдэстэрэ А.И.Софронов

-

Алампа

Боотурускай

улууска

1

Дьохсо5он

нэьилиэгэр

төрөөбүтэ. СӨП

10.

Аҕас

алааһа ырыа автора П. Тобуруокап

СЫЫҺА

(А.Варламова)

11.

С.Новгородовы үөрэппит

сыылынай

О.Н.

Бетлингк

СЫЫҺА (Ив Циценко)

12.

Саха тылын сомоҕо домоҕун тылдьытын автора ПА

Ойуунускай СЫЫҺА (Н.С. Григорьев)

13.

А.Е.

КУЛАКОВСКАЙ

Таатта

улууһугар

төрөөбүтэ

СӨП

Саха

суруйаачылар

ын

олохторун,

айар

үлэлэрин

билии.

Норуот

тылынан уус-

уран

айымньытын

билии,

тойоннуур

дьоҕуру

сайыннарыы

Алтыһар,

кэпсэтэр,

ырытар

дьоҕуру

сайыннарыы

14.

Николай Якутскай бэйэтин араспаанньата Золотарев

диэн СӨП

15.

Тылга

сыһыаннаах

радионан

биэрии

автора

Дапсы

СӨП

2

хамаанда

1.

Гаврил

Угаров

“Долбор

сулуһа”

сэһэнигэр

айылҕаҕа

эйгэтин

быһаарыыга

наука

көрүүтүн

уонна

фантастика

далааһынын көрдөрбүтэ. (СӨП)

2. “Таптыаҕыҥ ийэни” хоһоон автора Күндэ (СЫЫҺА. С.Р.

Кулачиков - Эллэй)

3

“Хааннаах

хара

баттах”,

“Саллаат”,

«Үчүгэйин

даа

тыыннаах

буолар»

хоһооннор

автордара

Дьуол

Дьаҥылы

(СЫЫҺА. Т.Е. Сметанин)

4

Манчаары уобараһын В.В. Никифоров – Күлүмнүүр

итэҕэтиилээхтик арыйбыта. (СӨП)

5

Ааттаах поэт Арбита СӨП

6

Тылы

сир

аатынан үөрэтэр автор Багдарыын Сүлбэ

СӨП

7

Эрчимэн Бэргэн олоҥхо автора Сергей Васильев СӨП

8

Саамай аатырбыт куоратчыт аата Ыстапаан СӨП

9

Чыҥыс

Хаан

романы

Николай

Лугинов

суруйбута.

СӨП

10

Тимофей

Сметанин

төрөөбүт

а лааһа

Чомчуһах

(Маҥан кэрэх диэн сиргэ)

11

Петр

Тобуруокап

оҕо

суруйааччыта

быһыытынан

ордук биллэр СӨП

12

Эппэр

ийэм үүтүн кытта иҥмит эбит быһыыта диэн

тыллардаах

хоһоону

Эллэй

суруйбута СЫЫҺА

(Семен

Данилов)

13

Ньургун

Боотур

олонхо

либреттотын

Куннук

Уурастыырап суруйбута СЫЫҺА (Суорун Омоллоон)

14 Алампа тапталлааҕар анаммыт хоһооно "Таптал" диэн

СЫЫҺА (Үрүҥ туллук эрэ мөлбөстүүр

15

Тимофей

Сметанин

Покровскайга

"Саха

саҥата"

диэн

хаһыакка үлэлээбитэ СЫЫҺА (Советтар знамялара)

Өс хоһооннор:

1 хамаанда

1.

Ууга тааһы... (бырахпыт кэриэтэ)

2.

Олорор мутуккун... (кэрдимэ)

3.

Ыҥырыа уйатын.... (тоҕо тарпыт)

4.

Оруо маһы... (ортотунан)

Оонньуу

2

түһүмэҕэ р өс

хоһооннору

ситэриҥ

диэн

сорудахтыыр

Оонньуу 2 түһүмэҕэ р өс

хоһо о н н о р у н

с и т э р э н

биэрэр.

5.

Суоҕунааҕар баара... (ордук)

6.

Төрүт киһи төрүөҕэ, .... (ытык киһи ыччата)

7.

Туттуоҥ

иннинэ

толкуйдаа,

....

(кэрдиэҥ

иннинэ

кээмэйдээ)

8.

Харах көрөн үөрэр, .... (кулгаах истэн сэргиир).

2 хамаанда

1.

Уол оҕо саадаҕын үстэ... (ыйыыр)

2.

Норуот күүһэ... (көмүөл күүһэ)

3.

Сатабыллаах - .... (саһыл саҕалаах)

4.

Ойуурдаах куобах... (охтубат)

5.

Баҕалаах маска... (ыттар)

6.

Көтөр өҥүнэн, .... (киһи өйүнэн)

7.

Үөрэх баар – ... (бараммат баай)

8.

Кыыс оҕо - ... (омук анала)

IV. Саҥаны

арыйыы

Сыала:

Саха таабырынын

науканы кытта

сэргэ тутан,

саҥаны арыйыы,

олоҕу кытта

сибээһин билии.

Оонньуу 3 түһүмэҕэр саха

таабырыннарын

таайтарар

уонна

таабырын

хоруйа

ханнык

науканы

к ы т т а

ситимнээх

буолуон

сөбүн

дакаастыылларыгар

ыҥырар.

Оонньуу 3 түһүмэҕэр

саха таабырыннарын

таайар уонна таабырын

хоруйа ханнык науканы

кытта ситимнээх буолуон

сөбүн дакаастыыр,

санаатын үллэстэр.

1 хамаандаҕа бэриллэр таабырын

1.

Кыната суох да көтөр баар үһү. Эппиэтэ: хаар. Наука:

химия, физика

2

Хамаандаҕа бэриллэр таабырын

1. Уот сиэбэтэ баар үһү. Эппиэтэ: Сүлүүдэ (слюда, слюдяное

окошко). Наука: Физика, химия.

Наадалаах

информациян

ы була уонна

дакаастыы

үөрэнии

Сонун

көрүү,

толкуй

киириитэ, бэйэ

өйүнэн

толкуйдуур

кыахха

үөрэнии

V. Сүрүнэ

Сыала:

Чинчийэр дьоҕуру

сайыннарыы

О о н н ь у у

4

түһүмэҕэр

х а а р т ы с к а л а р

х а н н ы к

суруйааччыга

сыһыаннаахтарын

таайтарар, толкуйдатар.

Оонньуу 4 түһүмэҕэр

хаартыскалар ханнык

суруйааччыга

сыһыаннаахтарын таайар.

1 бөлөх хаартыскалар

-

П а а м а т ы н н ь ы к

о й у у т а (Старай

Руссаҕа

с а х а

саллааттарыгар пааматынньык туруортарбыт суруйааччы) -

6 очко

- Суотту (Төрөөбүт дойдута) - 5 очко

- “Улуу Ильмень” баллада - 4 очко

- Олоҥхо ойуута («Эрчимэн Бэргэн» олонхо автора) - 3 очко

- Олоҥхоьут ойуута - 2 очко

- Портрет- 1 очко

Эппиэтэ:

Саха

суруйааччыларыттан

ураты

дьарыктаах

киһи - С.Васильев

2 бөлөх хаартыскалар

- Семен Данилов хаартыската (доҕоро) уонна этиитэ «Улуу

саха, улахан талаан»- 6 очко

- "Куоска олоҥхото"- 5 очко

- Хорсунун иһин уонна Бойобуой үтүөлэрин иһин мэтээллэр-

Чинчийэр

дьоҕуру

сайыннарыы

Алтыһар,

кэпсэтэр,

ырытар

дьоҕуру

сайыннарыы

4 очко

- Кэбээйи улууһун гербэтэ - 3 очко

- «Лоокуут уонна Ньургуьун» драма- 2 очко

- Портрет- 1 очко

Эппиэтэ:

Кэбээйи

улууһуттан

төрүттээх

суруйааччы,

буойун-поэт - Т.Е.

Сметанин.

3 бөлөх хаартыскалар

-

Республикабыт Ил Дархана Е.А.Борисов (учуутала) - 6

очко

-Боробулуоха,

репрессия,

статья

5... (Репрессия

кэмин

кырдьыктаахтык суруйбут суруйааччы) - 5 очко

- Чурапчы улууһа- 4 очко

- Оскуола, үөрэнээччилэр (Далан учуутал) - 3 очко

-

- «Дьикти саас» киинэ ойуута- 2 очко

-

- Портрет- 1 очко

Эппиэтэ: В.С. Яковлев - Далан

4 бөлөх хаартыскалар

-Хабаровскайдааҕы

институт

(Хабаровскайдааҕы

культура

институтун выпускницата) - 6 очко

-НВК "Саха" тас көстүүтэ («Саха» национальнай көрдөрөр-

иһитиннэрэр компания редактора) - 5 очко

-Перо уонна бастыҥа. Кыргыттар поэзиялара- 4 очко

-Сунтаар улууһун гербэтэ (Сунтаар Тубэйиттэн теруттээх

поэтесса)- 3 очко

-Хоһоон тылыттан быһа тардыы. Ырыа тыаьыыр. - 2 очко

- Портрет - 1 очко

Эппиэтэ: Н.Михалева - Сайа.

Оонньуу

5

түһүмэҕэр

саха

литературатыттан

видео-

ыйытыы биэрэр.

К и и н э

б у о л б у т

айымньыыны таайтарар.

Видео-ыйытыыга

хоруйдуур, киинэни

таайар.

Олег Колесов:

1. Сахалыы тылынан суруллубут бастакы айымньы? Эппиэтэ:

А.Я.Уваровскай "Ахтыылар".

Киинэлэр:

Эппиэтэ: 1. "Мааппа" кэпсээн. Н.М. Заболоцкай - Чысхаан

2. "Дьикти саас" сэһэн. Автора В.С.Яковлев - Далан.

Наадалаах

информациян

ы була уонна

дакаастыы

үөрэнии

Алтыһар,

кэпсэтэр,

ырытар

дьоҕуру

сайыннарыы

VI. Т

ү

м

ү

к

(рефлекция

)

Сыала:

Бэйэ үлэтин

3,4,5 түһүмэхтэринэн

учуутал сөптөөх эппиэттэри

кытта үөрэнээччи

эппиэттэригэр тэҥнээн

көрөргө ыҥырар.

Д у о с к а т т а н

сөптөөх

эппиэти

көрөллөр,

түмүк

оҥостоллор.

Б у

у р у о к к а

т у г у

Бэйэ

санаатын

сааһылаан

этэ

үөрэнии

сыаналаныы

Х а н н ы к

б ³ л ³ х

үлэтэ

ордугун

бэлиэтиир.

Уруокка

тугу

билбиттэрин,

сатаабыттарын ыйытар.

Ким

тугу

с³бµлээбэтэ±ин,

т у г у

ы а р ы р ± а п п ы т ы н

ыйытар.

-Хайа б³л³х тиэмэни толору

арыйда?

- Т µ м µ кт э р и

т ³ ´ ³

с ³ п к ³

о²ороллоруй?

-Саныыр санааларын сатаан

саа´ылаан этэллэр дуо?

Кы´аллан µлэлээбиттэри

бэлиэтиир.

билбиттэрин,

с³бµлээбиттэрин,

туохха

ыарыр±аппыттарын

этэллэр.

¥ л э л э р и н

т µ м µ г э р

б э й э л э р и г э р

э б э т э р

табаарыстарыгар

сыана

туруораллар.